Wschodni Szlak Rowerowy Green Velo to trasa biegnąca przez pięć województw Polski Wschodniej: Warmińsko-Mazurskie, Podlaskie, Lubelskie, Podkarpackie i Świętokrzyskie. Szlak, o długości blisko 2000 km, w naszym regionie liczy ok. 400 km i prowadzi od przeprawy na Bugu w Gnojnie przez Dolinę Bugu, Polesie, Lasy Sobiborskie, Pagóry Chełmskie i wschodnią część Wyżyny Lubelskiej na Roztocze.

Królestwo rowerowe Doliny Bugu

Green Velo jest dla mieszkańców wielkich aglomeracji oraz zurbanizowanych i przemysłowych regionów idealną propozycją na aktywny wypoczynek w bliskim kontakcie z naturą i przyrodą. Na odcinku nadbużańskim, nazwanym przez twórców szlaku Królestwem rowerowym Doliny Bugu, wiedzie wzdłuż granicznej rzeki, terenami Parku Krajobrazowego „Podlaski Przełom Bugu”.

Turyści mają okazję odwiedzić wiele atrakcyjnych miejsc, w tym m.in.: Janów Podlaski ze znaną stadniną koni arabskich, Sanktuarium Błogosławionych Męczenników Podlaskich w Pratulinie, forty carskiej twierdzy brzeskiej w okolicach Terespola, tatarski mizar w Zastawku koło Lebiedziewa, neounicką cerkiew w Kostomłotach, maryjne sanktuarium z ośrodkiem pielgrzymkowym w Kodniu, prawosławny monaster w Jabłecznej, a także wielokulturowe Sławatycze, znane z oryginalnej karnawałowej tradycji brodaczy.

Pomiędzy Sławatyczami i Włodawą szlak Green Velo wkracza w Królestwo rowerowe Polesia, mając w sąsiedztwie najcenniejsze pod względem przyrodniczym tereny Poleskiego Parku Narodowego. We Włodawie, nadbużańskim miasteczku trzech religii i kultur, turyści mogą zwiedzić jeden z najwspanialszych w kraju zespół trzech synagog (obecnie muzeum z bogatą kolekcją judaików), a także barokowy kościół, bizantyńsko-ruską cerkiew i oryginalny obiekt dawnych kramów i jatek, nazywany czworobokiem. Nieodległa Okuninka, nad Jeziorem Białym Włodawskim, to największe letnisko regionu, z blisko 40 ośrodkami wypoczynkowymi, hotelami, pensjonatami, kempingami. Dalej szlak wiedzie przez Lasy Sobiborskie i Sobiborski Park Krajobrazowy z sześcioma rezerwatami przyrody, w tym rezerwatem „Żółwiowe Błota” oraz „Trzy Jeziora”, stanowiącymi ostoję wielu rzadkich zwierząt, w tym żółwia błotnego.

Szczególnym miejscem na szlaku jest Były Obóz Zagłady w Sobiborze (ob. Muzeum), w którym w latach 1942-43 hitlerowcy wymordowali ok. 180 tys. Żydów z wielu krajów Europy.

Na skraju Lasów Sobiborskich warto odwiedzić Wolę Uhruską – dużą agroturystyczną wieś nad starorzeczem Bugu, z tradycjami letniskowymi sięgającymi pocz. XX w. Tutaj szlak opuszcza Polesie, wkraczając na znacznie wyższe pasmo Pagórów Chełmskich. W Chełmie turyści odkryją jedną z najciekawszych atrakcji regionu – podziemną trasę turystyczną pod centrum miasta, poprowadzoną chodnikami i komorami dawnej kopalni kredy. Natomiast w najwyższym punkcie miasta – na tzw. Górce Chełmskiej zachował się pounicki zespół katedralny oraz grodzisko kryjące relikty wczesnośredniowiecznego grodu i książęcego pałacu.

Na południe od Chełma szlak Green Velo wiedzie przez wschodnią część Wyżyny Lubelskiej, w tym przez Krasnystaw, słynący w kraju z Chmielaków Krasnostawskich – Ogólnopolskiego Święta Chmielarzy i Piwowarów, a także z pojezuickiego zespołu katedralnego.

W Tarnogórze, dawnym mieście hetmana Jana Tarnowskiego, szlak wkracza w Królestwo rowerowe Roztocza, by wzdłuż meandrującego Wieprza wprowadzić turystów w tę malowniczą krainę zalesionych wzgórz, wąwozów i rzek, poprzecinanych małymi wodospadami. Zanim jednak powiedzie na Roztocze, pozwala na podziwianie największego akwenu regionu – zalewu na Wieprzu w Nieliszu (ok. 950 ha powierzchni), Kolejne przystanki na szlaku to Klemensów z zespołem pałacowo-parkowym Zamoyskich oraz Szczebrzeszyn – jedno z najstarszych miast regionu, urzekające położeniem na Roztoczu Zachodnim i licznymi zabytkami wielokulturowej przeszłości (m.in. renesansowe kościoły, synagoga i kirkut, prawosławna cerkiew, a także pomniki chrząszcza, znanego z wiersza Jana Brzechwy „W Szczebrzeszynie chrząszcz brzmi w trzcinie…”). Ze Szczebrzeszyna już tylko krok do renesansowego Zamościa – miasta z Listy Światowego Dziedzictwa Kultury UNESCO, które zachwyca klasą zachowanych zabytków otoczonych fortyfikacjami z XVI-XIX w.

Green Velo prowadzi na Środkowe Roztocze – do Zwierzyńca, dawnego centrum gospodarki leśnej w ordynacji zamojskiej, a dziś słynnego letniska i siedziby dyrekcji Roztoczańskiego Parku Narodowego, który chroni najpiękniejsze bukowo-jodłowe lasy. To tu szlak pozwala na wybór pomiędzy dwoma wariantami – krótszy, przez Biłgoraj i Puszczę Solską wiedzie w kierunku Królestwa rowerowego Ziemia Sandomierska i Dolina Dolnego Sanu, na pograniczu regionów podkarpackiego i świętokrzyskiego, drugi zaś prowadzi dalej na południe przez lasy Roztocza. Wybierając go, można odwiedzić Floriankę z muzealną Leśną Izbą oraz hodowlą koników polskich, z których słynie Roztoczański Park Narodowy. Dalej na południe szlak wiedzie do letniskowej wsi Górecko Kościelne z sanktuarium św. Stanisława i aleją pomnikowych dębów oraz do Józefowa, znanego z kamieniołomów wapienia i nowego Geoturystycznego Szlaku Rowerowego Roztocza, który łączy największe geologiczne i krajobrazowe osobliwości tej krainy: kamieniołomy, sztolnie, wodospady. Te ostatnie, zwane na Roztoczu szumami lub szypotami można podziwiać na szlaku na rzekach Tanew i Jeleń w okolicach Suśca, za którym szlak opuszcza nasz region, wkraczając na roztoczańskie tereny w woj. podkarpackim.