Obóz koncentracyjny, umiejscowiony tuż pod Lublinem, był miejscem zagłady ok. 80 tysięcy ludzi, w tym 60 tys. Żydów zwożonych z 26 państw Europy. Od 1941 roku KL Lublin był obozem koncentracyjnym, nastawionym na morderczą wyniszczającą pracę więźniów na rzecz III Rzeszy, a od rozpoczęcia operacji „Reinhardt” w 1942 r. został włączony do sieci ośrodków natychmiastowej zagłady.

To tu oraz w obozach w Poniatowej i Trawnikach, w dniach 3 i 4 listopada 1943 roku Niemcy zakończyli tę akcję krwawymi „dożynkami” („Erntefest”), rozstrzeliwując ponad 40 tys. Żydów. W miejscu obozu w 1944 r. powołano Państwowe Muzeum na Majdanku, które zajmuje się ochroną pamięci ofiar i dokumentowaniem hitlerowskiego programu unicestwiania ludności podbitych krajów, w tym akcji „Reinhardt” mającej na celu całkowitą zagładę Żydów. W muzeum można oglądać pozostałości dawnego obozu, m.in. łaźnie, komory gazowe i krematorium oraz część baraków, w których mieszkali więźniowie. Przy wejściu na teren muzeum stoi monumentalny Pomnik Walki i Męczeństwa, a na jego osi – w sąsiedztwie krematorium i rowów egzekucyjnych – mauzoleum z prochami pomordowanych.

Dane kontaktowe: Państwowe Muzeum na Majdanku, ul. Droga Męczenników Majdanka 67, 20-325 Lublin, tel. 81 710 28 33, 710 28 65; centrum@majdanek.eu, www.majdanek.eu

GALERIA

Muzeum i Miejsce Pamięci utworzone zostało w 2004 r. staraniem Amerykańskiego Komitetu Żydowskiego i Rządu Rzeczpospolitej Polskiej. Obejmuje kilkuhektarowy teren niemieckiego nazistowskiego obozu zagłady, działającego w latach 1942-1943.

Niemieccy okupanci zamordowali w nim ok. 440 tys. Żydów z Lublina, Lwowa i całej Galicji, Słowacji, Czech, Austrii, Niemiec, Holandii, Belgii, Norwegii. Uśmiercono także półtora tysiąca Polaków, pomagających i ukrywających Żydów oraz nieustaloną liczbę osób narodowości romskiej.

W 1943 roku Niemcy zlikwidowali obóz, zacierając ślady zbrodni. Ekshumowali ciała ofiar i po spaleniu rozsypywali popioły w ziemnych dołach – po latach naukowcy odkryli 33 takie masowe groby. Rozległy teren został upamiętniony w wymowny sposób monumentalną instalacją architektoniczno-rzeźbiarską. Miejsca mogił, kryjących popioły ofiar, zostały pokryte żużlem i kamieniami, pozostawiono też stare drzewa, będące niemymi świadkami tragedii.

Pomiędzy kamiennymi polami prowadzi „Droga – Szczelina”, zaczynająca się od kolejowej rampy, przy wejściu na teren muzeum, a kończąca przy „Niszy – Ohelu” z granitową ścianą, z wyrytym cytatem z Księgi Hioba „Ziemio nie kryj mojej krwi, iżby mój krzyk nie ustawał”. Na ścianie niszy umieszczono też kamienne tablice z symbolicznymi imionami ofiar, a przy betonowej ścieżce w górnej części pomnika żeliwne napisy z nazwami miejscowości, z których prowadzono deportacje Żydów do obozu.

Historię ofiar hitlerowskiego ludobójstwa, w tym realizowanej na wielką skalę w Bełżcu morderczej operacji „Reinhardt”, przywołuje obozowe muzeum.

Dane kontaktowe: Muzeum i Miejsce Pamięci w Bełżcu, Oddział Państwowego Muzeum na Majdanku, ul. Ofiar Obozu 4, 22-670 Bełżec, tel. 84 665 25 10, 665 25 11, muzeum@belzec.eu, www.belzec.eu

GALERIA

W głębi Lasów Sobiborskich, przy stacji kolejowej, od marca 1942 do października 1943 roku, Niemcy wymordowali ok. 170 tys. Żydów z Polski i wielu krajów Europy, m.in. Słowacji, Czech, Holandii, Belgii, Francji, Niemiec, Austrii. 14 października 1943 roku więźniowie wzniecili bunt i prawie 300 z nich udało się zbiec z obozu. Okupację przeżyło wprawdzie tylko kilkudziesięciu uciekinierów, ale hitlerowcy zaraz po tym fakcie zlikwidowali obóz, zacierając ślady ludobójstwa.

Od 1993 roku na terenie byłego obozu działa muzeum, które realizuje projekt upamiętnienia ofiar Sobiboru. Z dawnych śladów zachowano bocznicę kolejową, stanowiącą ostatni etap podróży dla tysięcy obywateli Europy. Ich prochy znajdują się na parohektarowym zalesionym obszarze. W 2003 roku organizacje społeczne z Polski, Holandii i Niemiec utworzyły na terenie muzeum Aleję Pamięci, kładąc kamienie z nazwiskami osób lub grup ofiar zamordowanych w Sobiborze.

Od 2012 roku sobiborskie muzeum stało się oddziałem Państwowego Muzeum na Majdanku, które zainicjowało wielki architektoniczno-krajobrazowy projekt upamiętnienia. Koncepcja nowego Muzeum i Miejsca Pamięci jest efektem porozumienia i współpracy Polski, Holandii, Słowacji i Izraela. W pierwszym etapie zabezpieczono polanę z prochami zamordowanych, którą pokryto grubą warstwą białego kamienia, symbolizującego, podobnie jak w przypadku Muzeum i Miejsca Pamięci w Bełżcu, wielką liczbę ofiar.

W miejscu dawnych zabudowań obozowych stanął obiekt muzealny, z wystawą „SS-Sonderkommando Sobibor. Niemiecki obóz zagłady 1942-1943”, w której centrum znajduje się długa przeszklona gablota, z ponad 700 eksponatami. Są to m.in. okulary, klucze, biżuteria, pióra i inne rzeczy osobiste więźniów, znalezione przez archeologów podczas wieloletnich badań prowadzonych na terenie obozu.

Budowę muzeum sfinansował rząd Polski, natomiast koszty wystawy pokrył rząd Republiki Federalnej Niemiec. Prace upamiętniające w Sobiborze trwają nadal, w najbliższym czasie zostanie wyeksponowane miejsce komór gazowych oraz zostanie ustawiony ponownie (poddany renowacji) pomnik więźniarki z dzieckiem z 1965 r.

Dane kontaktowe: Muzeum i Miejsce Pamięci w Sobiborze/ Niemiecki Nazistowski Obóz Zagłady (1942-1943), Oddział Państwowego Muzeum na Majdanku, Żłobek 101, 22-200 Włodawa, 82 572 60 31, centrum@sobibor-memorial.eu, www.sobibor-memorial.eu

GALERIA