Sławatycze – niewielka nadbużańska miejscowość położona przy granicy polsko-białoruskiej. W okresie letnim słynie szczególnie ze wspaniałych spływów kajakowych i tras rowerowych. A zimą zadziwia oryginalnym i bardzo ciekawym zwyczajem pożegnania starego roku przez Brodaczy.
„Brodacze” to jeden z najstarszych, kultywowanych do dziś, zwyczajów ludowych na Lubelszczyźnie. Obrzęd jest znany od blisko 100 lat. Najstarsi mieszkańcy Sławatycz potwierdzają, że słyszeli o nim z przekazów dziadków. Brodacze, to lokalna nazwa przebierańców, którzy w ostatnich dniach grudnia nakładają na siebie specjalne stroje i paradują w nich ulicami Sławatycz. Określenie „Brodacze” pochodzi od bardzo długich bród z lnianego włókna. Symbolizowały one długie życie, doświadczenie oraz bogactwo przeżyć. Twarz brodacza była zakryta ręcznie wykonaną ze skóry maską. Okrycie wierzchnie stanowił długi kożuch barani odwrócony futrem na zewnątrz. Garb i długi kij w ręku były oznakami starości, doświadczenia i wielkiego wysiłku jaki trzeba było znieść w ustępującym roku. Ręce i nogi owinięte były słomą podwiązane powrósłami. I oczywiście pokaźna, wysoka (ok. 80 cm.) cylindryczna czapa, przystrojona setkami bibułkowych kwiatów i wstążek.
Odziani w ten sposób Brodacze chodzili ulicami Sławatycz zabawiając dzieci i młodzież, wzbudzając powszechne zainteresowanie. W ostatni dzień grudnia w godzinach popołudniowych rozpoczynali kolędowanie połączone ze składaniem życzeń. Skąd ta tradycja się wzięła? Tak naprawdę nikt dokładnie nie wie, skąd i od jak dawna jest kultywowana w Sławatyczach. Wiadomo jednak, że na Polesiu ma swój niepowtarzalny urok, który uwodzi i starych, i młodych a Brodacze to prawdopodobnie jedyni tacy kolędnicy w Polsce.
fot. Jacek Dryglewski
Siła Tradycji
Aby podtrzymać te piękną tradycję i zachęcić mieszkańców do jej kultywowania, Gminny Ośrodek Kultury w Sławatyczach organizuje co roku konkurs na Brodacza Roku, podczas którego oceniany jest kapelusz, maska i ogólny wystrój. Prezentacje i wybory Brodacza Roku odbywają się w centrum Sławatycz. Przygotowanie stroju brodacza to nie lada wyzwanie. Stroje brodaczy dużo ważą, są przygotowywane własnoręcznie i wymagają sporego nakładu pracy. Poza tym trzeba mieć dużo charyzmy, żeby ten strój zaprezentować. Ale siła tradycji jest tak ogromna, że młodzi ludzie z niecierpliwością wyczekuje końca roku i z zapałem wykonują przebrania.
Nieodłącznym elementem parady brodaczy jest „branie na chocki” panien. Dziewczęta są obejmowane drewnianym kijem i podrzucane. Istnieje legenda, że jeżeli dziewczyna zostanie „wzięta na chocki”, to w nadchodzącym roku wyjdzie za mąż. Co ciekawe, brodacz nie może powiedzieć ani słowa. Brodacze nie mówią, tylko wydają specyficzne odgłosy – ryczą lub wydają pomruki zadowolenia. To istotne, gdyż wypowiadane słowa mogłyby zdradzić przebierańca, a brodacz z założenia ma pozostać nierozpoznany, stąd jego tak osobliwy strój, który musi zakryć jak najwięcej ciała. Ostatnie trzy dni grudnia należą do brodaczy. Przez trzy ostatnie dni roku brodacze żegnają stary rok. Żegnają go z krzykiem, z przytupem, z uderzaniem drewnianym kijem w ziemię.
fot. Adam Trochimiuk
Zwykle jest konkurs, a później wspólne kolędowanie, składanie sobie życzeń, a na koniec palenie słomy z nóg. Jeśli chcemy mieć szczęście w nadchodzącym roku warto odwiedzić Sławatycze nad Bugiem, aby spotkać się z brodaczami. W tym roku z przyczyn epidemiologicznych Wybory Brodacza Roku 2020 odbędą się w formie interaktywnej.
29 grudnia zostanie nagrany film prezentujący sławatycki zwyczaj żegnania starego roku jak też Brodaczy biorących udział w konkursie.
Film zostanie opublikowany na stronie gminy Sławatycze oraz na facebooku Urzędu Gminy. Głosować na poszczególnych kandydatów do tytułu Brodacza Roku 2020 będzie można na facebooku Urzędu Gminy, lajkując wizytówkę kandydata. Głosowanie trwa do 31 grudnia 2020r. do godziny 12:00.
Wynik z głosowania Wyboru Brodacza Roku 2020 podany zostanie 31 grudnia 2020 roku o godz.14.00 na facebooku Urzędu Gminy Sławatycze.